Ηθικές παγίδες και εξωτερική πολιτική

Tου Jan Techau
Carnegieeurope

Δεν είναι πολύ εκπληκτικό το πόσο γρήγορα ο αγώνας κατά του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους και της προσφυγικής κρίσης, συνδεδεμένα ως είναι, έχουν μετατραπεί σε υποθέσεις της realpolitik. Ο Γάλλος πρόεδρος Francois Hollande επιδιώκει να οικοδομήσει μια συμμαχία με τον Ρώσο ομόλογό του Vladimir Putin για να πολεμήσουν την ισλαμική οργάνωση. Ο Hollande θεωρεί ακόμη και τον Σύριο πρόεδρο Bashar al-Assad ένα πιθανό σύμμαχο σε αυτή την αντιπαράθεση.

Την ίδια στιγμή, σε μια διαφορετική αρένα, η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel, υπό μεγάλη πίεση στο εσωτερικό, πέφτει στα γόνατα για να κερδίσει την υποστήριξη της Τουρκίας στην προσφυγική κρίση. Το ίδιο κάνει και η ΕΕ στο σύνολό της, με το προσφάτως εγκριθέν σχέδιο δράσης για το προσφυγικό μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας, να έρχεται υπό τον φόβο περαιτέρω ανεξέλεγκτης μετανάστευσης.

Όχι πριν από πολύ καιρό, ο Assad ήταν ο Νο1 εχθρός της Δύσης, με τον Putin να έρχεται οριακά δεύτερος. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan θεωρούνταν ως τυχαίος, δεσποτικά ανυπόφορος, και ντροπιαστικό να σταθεί κανείς δίπλα του. Τώρα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες σε όλα τα πολιτικά φάσματα κάνουν αυτό ακριβώς που κάνουν πάντα οι ηγέτες όταν τα προβλήματα είναι μεγάλα, οι πόροι περιορισμένοι και μένουν μόνο κακές επιλογές: αποκλίνουν από τον δρόμο της ηθικής αγνότητας για να διαχειριστούν ένα πρακτικό ζήτημα που είναι πιο επείγον από την ηθική καθαρότητα. Τα συμφέροντα έχουν ξεπεράσει ξανά τθς αξίες στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Ή όχι;

Η κριτική στο ευρωπαϊκό και δυτικό "προσκύνημα” σε κάτι-λιγότερο-από-άψογους-συνομιλητές είναι άγρια. Όλοι εμπειρογνώμονες, ο ένας μετά τον άλλο, προειδοποιούν ότι η Ευρώπη δεν πρέπει να ξεπουλήσει τις ιδέες της όταν σχηματίζει συμμαχίες με τον Putin και τον Erdogan, τους Σαουδάραβες, τους στρατηγούς στην Αίγυπτο, τους μουλάδες στην Τεχεράνη ή τους ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος στο Πεκίνο.

Αυτές οι προειδοποιήσεις είναι κατανοητές, για δύο πολύ καλούς λόγους. Πρώτον, οι δυτικοί πολιτικοί προσλαμβάνονται από τους ψηφοφόρους τους όχι μόνο ως διαχειριστές δύσκολων πρακτικά προβλημάτων αλλά επίσης ως αρχιερείς, των οποίων η δουλειά είναι να εκπροσωπούν τι είναι καλό και σπουδαίο για την φυλή και να διατηρούν την ηθική αφήγηση ανέπαφη. Δεύτερον, το ότι υποκύπτουν τόσο γρήγορα στη συνεργασία με την σκοτεινή πλευρά, είναι προβληματικό: εκτός από το ότι είναι δυσάρεστο, μπορεί να αποτύχει και να καταλήξει σε γρήγορες λύσεις που θα επιστρέψουν να σε κυνηγήσουν. Η realpolitik είναι συχνά αναγκαία, αλλά είναι επίσης ριψοκίνδυνη.

Στο τέλος, η φυσική επιβίωση υπερισχύει των ηθικών ζητημάτων, όπως πάντα όταν αντιμετωπίζεται ένας σαφής και υπαρκτός κίνδυνος. Το καθήκον ενός υπεύθυνου ηγέτη είναι να είναι ρεαλιστής σε σημείο που να πονάει -και πιο πέρα, εάν είναι απαραίτητο.

Το πραγματικό πρόβλημα εδώ δεν είναι η ευρωπαϊκή ηθική χρεοκοπία. Το πραγματικό πρόβλημα είναι μια πολιτική, οικονομική και στρατιωτική αδυναμία που γεννά την ανάγκη να κάνουμε συμβιβασμούς που είναι μεγαλύτεροι και έρχονται πιο γρήγορα από ό,τι πρέπει. Είναι μια αδυναμία που οδηγεί τους ηγέτες σε πολιτικές και συμμαχίες που είναι ηθικά διαβλητές. Είναι μια αδυναμία που καθιστά τις αξίες, περιττές.

Η τρέχουσα realpolitik της Ευρώπης είναι μια προειδοποιητική ιστορία για το τι συμβαίνει όταν τα κράτη συστηματικά υπονομεύουν τη δική τους δύναμη με το να μην μεταρρυθμίζονται οικονομικά, με μονομερείς αφοπλισμούς, με το να μην προσαρμόζουν τα θεσμικά τους όργανα. Ένας ηγέτης που πιστεύει ότι η ηθική μπορεί να επικρατήσει χωρίς τη δύναμη, έχει ήδη χάσει και τα δύο.

Αυτό που είναι τόσο ενοχλητικό για τις φθηνές προειδοποιήσεις της δυτικής ηθικής εκποίησης, είναι πως συχνά έρχονται από τους ίδιους ανθρώπους που επίσης υποστηρίζουν ένθερμα την μη ενίσχυση της Δύσης. Αυτοί οι επικριτές ήταν εναντίον των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων των οικονομιών με προβλήματα, διότι αυτό ήταν μια καπιταλιστική βαρβαρότητα. Ήταν εναντίον μιας πιο ενοποιημένης Ευρώπης διότι αυτό ήταν μια αντί-δημοκρατική τρέλα. Ήταν εναντίον της ενίσχυσης των αμυντικών δαπανών, διότι αυτό ήταν πολεμοχαρές και μιλιταριστικό. Ήταν εναντίον μιας κατάλληλης μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ, διότι θα ήταν πολύ σκληρή για τους μετανάστες (όπως φοβόταν η Αριστερά) ή επειδή θα άνοιγε τις πύλες και περισσότεροι αλλοδαποί θα κατέκλυζαν την Ευρώπη (όπως φοβόταν η Δεξιά). Ήταν εναντίον της ΤΤΙΡ, της προτεινόμενης διατλαντικής εμπορικής συμμαχίας, διότι αυτό ήταν καπιταλιστική αποικιοκρατία σχεδιασμένη να εδραιώσει την παγκόσμια ανισότητα.

Οι περισσότεροι από αυτούς που, συχνά για λόγους ηθικής, φέρονται εναντίον των ίδιων των πολιτικών που θα μπορούσαν να είχαν ενισχύσει τις δυτικές σχέσεις έναντι των θηρίων αυτού του κόσμου, σπεύδουν τώρα να υπενθυμίσουν στους παρατηρητές ότι η ηθική εκποίηση θα ήταν ντροπή. Αλλά είναι η δύναμη που καθιστά τα ήθη προσιτά σε έναν κόσμο που τιμωρεί την αδυναμία. Αυτός που εργάζεται για να αποδυναμώσει αυτή την δύναμη, είναι επίσης ο νεκροθάφτης των αξιών στην εξωτερική πολιτική.

Αλλά η ισχύς δεν αφορά μόνο την οικονομία, την λειτουργία των θεσμικών οργάνων και τις στρατιωτικές δυνατότητες. Η ισχύς αφορά επίσης και την εννοιολογική δύναμη του πυρός. Και εδώ είναι που οι επικριτές της ηθικής εκποίησης έχουν δίκιο. Θα ήταν ωραίο εάν η Δύση είχε περισσότερους "μύες” έτσι ώστε να μπορούσε να εξαρτώταν λιγότερο από συμμαχίες με αστείους εταίρους. Θα ήταν ακόμη καλύτερο εάν η Δύση είχε μια ιδέα για το τι ήθελε να πετύχει στην εξωτερική πολιτική. Η δύναμη πρέπει να καθοδηγείται από ιδέες, βασισμένες σε σωστή ανάλυση.

Τι είναι αυτό που θέλει να πετύχει η Δύση στη Μέση Ανατολή -ή στην Ανατολική Ευρώπη; Τι είδους κόσμο θέλει η Δύση στην Αφρική ή στην Κεντρική Ασία; Τι πόρους θα πρέπει να εκχωρήσει η Δύση για να κάνει αυτούς τους στόχους πραγματικότητα; Ποιοι είναι οι εταίροι της Δύσης; Και τι δουλειά θα πρέπει να κάνει η Δύση για να φτιάξει την εξωτερική της πολιτική;

Η αλήθεια είναι ότι η Δύση, στην σημερινή της κατάσταση, δεν έχει καμία στρατηγική, και ούτε τακτική επίσης. Οι Putin και Erdogan και Assad ίσως να μην έχουν και αυτοί μια στρατηγική (αν και αυτό μπορεί να αμφισβητηθεί εντόνως), αλλά σίγουρα ξεγελούν την Δύση σε τακτική ανά πάσα στιγμή. Όχι διότι είναι πιο έξυπνοι, αλλά διότι γνωρίζουν τι θέλουν και έχουν τονίσει τις προτεραιότητές τους.

Το πρόβλημα της Δύσης στη Συρία είναι ότι θέλει όλοι οι άλλοι να χάσουν, δηλώνει ο Rupert Smith, συνταξιούχος Βρετανός στρατηγός και συγγραφέας του νεό-κλασσικού "Η Χρησιμότητα της Δύναμης”. Αλλά όταν θέλεις το Ισλαμικό Κράτος, τη Ρωσία, το Ιράν, τον Assad, τον Erdogan και τη Σαουδική Αραβία να χάσουν όλοι την ίδια στιγμή σε ένα θέατρο που όλοι είναι ισχυρότεροι από ό,τι είσαι εσύ, μπορεί να καταλάβεις το ηθικό έδαφος. Αλλά είσαι επίσης στρατηγικά σε σύγχυση.

Ο ηθικός συμβιβασμός είναι αναπόφευκτος. Όσο ισχυρότερος είσαι, τόσο μικρότερος θα είναι ο συμβιβασμός.

Πηγή Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση